Ψυχοθεραπεία

Η ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

​

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗΣ (1950-1970)

(Περιληπτικές σημειώσεις)

Από τις εισηγήσεις : Μ.ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ

​

​

 

Στην κυβερνητική Α τάξης επικρατεί το πλαίσιο του παρατηρούμενου συστήματος. Επίκεντρο της θεραπείας είναι το αντικείμενο της παρατήρησης , η οικογένεια. Η εστίαση του θεραπευτικού εγχειρήματος στρέφεται στην εφαρμογή μιας λύσης που κατά τεκμήριο είναι η σωστή και επιδιώκει την αντικειμενικότητα της αλήθειας . Η αρχή του λογικού θετικισμού δημιουργεί εκ πρώτης όψεως ένα παράδοξο : Το γνωρίζον υποκείμενο ,παρατηρητής αυθεντία, έχει δευτερεύουσα θέση απέναντι στην ισχύ του αντικειμένου. Στη συστημική ψυχοθεραπεία απάντηση στο παράδοξο αυτό δίνεται μετά το 1980 με την είσοδο του κονστρουκτιβισμού και την ανατροπή των παλαιότερων θέσεων από το δευτεροκυβερνητικό παράδειγμα που στρέφει το επιστημολογικό βλέμμα στο σύστημα που παρατηρεί (observing system).

​

Στο πρωτοκυβερνητικό παράδειγμα η οικογένεια θεωρείται σύστημα του οποίου τα μέλη αλληλεπιδρούν δημιουργώντας κατάσταση ομοιοστατικής ισορροπίας. Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία προτεραιότητα έχει η ολότητα και η αλλαγή στο σύνολο του συστήματος.

Μεταβολή στις σχέσεις της οικογένειας επηρεάζει τη συμπεριφορά του δυσλειτουργικού μέλους της αποκαθιστώντας τη διαταραγμένη ομοιόσταση.

Αναλυτικότερα : στην Κυβερνητική πρώτης τάξης το πρόβλημα ορίζεται από το σύστημα. Ο προσδιορισμός του προβλήματος θεωρείται αντικειμενικός. Οι δυσκολίες προκύπτουν από την αδυναμία της οικογένειας να προσαρμοστεί στις αλλαγές, παραδείγματος χάρη λόγω των δυσκολιών στις σχέσεις και την επικοινωνία ανάμεσα στις υποομάδες ή από μια μη λειτουργική ιεράρχηση των προσώπων, π.χ γονεοποιημένο παιδί

Το σύμπτωμα εμφανίζεται, όταν δημιουργείται ένταση . Η ένταση συνδέεται με απόπειρες ανεπαρκώς δοσμένων λύσεων σε παρόντα ή σε προγενέστερα προβλήματα είτε με άλλα πρόσωπα, μέλη της διευρυμένης οικογένειας, που επηρεάζουν τις επιχειρούμενες λύσεις . Τάση της οικογένειας και κατ’επέκταση της ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι η εεπιστροφή σε προηγούμενες καταστάσεις γνώριμης ισορροπίας.

​

Το σύμπτωμα σύμφωνα με την επιστημολογία της πρώτης κυβερνητικής έχει διπλή ιδιότητα : ωθεί την οικογένεια σε αλλαγή και συγχρόνως δρα για τη διατήρηση τις υπάρχουσας ισορροπίας. Εκδηλώνεται σε καταστάσεις στρες, δημιουργεί ένταση και εμφανίζεται σε οικογένειες που δεν μπορούν να ελέγξουν την πληθώρα της εισερχόμενης πληροφορίας ή αντίθετα σε οικογένειες με ελλιπή δεκτικότητα νέας πληροφορίας.

 

Η ένταση- stress αφορά σε όλη την οικογένεια και το σύμπτωμα είναι εκδήλωση αυτής της έντασης . Η άρση του συμπτώματος δεν εστιάζει στη θεραπεία του Αναφερόμενου Ασθενή (ΑΑ.). Η προβλεψιμότητα επηρεάζει τον θεραπευτικό στόχο και η αλλαγή των σχέσεων στην οικογένεια μεταβάλλει τη συμπεριφορά του ΑΑ , ώστε να επανέρχεται η κατάσταση ισορροπίας.

​

Η θεραπεία εστιάζει στη λύση του προβλήματος, αφού πρώτα αυτό προσδιοριστεί με την προοπτική αντικειμενικής γνωμάτευσης και παρέμβασης από τον ψυχοθεραπευτή. Η αναζήτηση της αλήθειας , όπως έχει ήδη συζητηθεί,βασίζεται στο ότι η παρατήρηση του παρατηρούμενου συστήματος είναι αντικειμενική.

Η οικογένεια στην κυβερνητική α’ τάξης είναι ένα σύνολο αλληλεπιδρώντων προσώπων, ένα σύστημα εκλαμβανόμενο ως στατικό και ολοκληρωμένο, πρόσφορο σε κλινική παρατήρηση. Σημειωτέον ότι αργότερα η ψυχοθεραπευτική οπτική στην κυβερνητική β΄τάξης μεταβάλλει άρδην τη θεραπευτική διεργασία αντιμετωπίζοντας το σύνολο οικογένεια ως σύστημα πολύπλοκο που τα μέλη του έχουν ιστορία και αφηγούνται και το οποίο τείνει προς διαφοροποίηση και αυτονόμηση των μελών του.

​

 

Ο ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ

​

Στη πρωτοκυβερνητική επιστημολογία ο ψυχοθεραπευτής θεωρείται γνώστης, αυθεντία, ένας ουδέτερος παρατηρητής. Η θέση του είναι εκτός του συστήματος. Γνωμοδοτεί με υποθέσεις για το πρόβλημα, εστιάζει στη μεταβολή των οικογενειακών σχέσεων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά.

Λειτουργεί ως εκπρόσωπος του κοινωνικού πλαισίου και επιδιώκει στη θεραπεία το αντικειμενικά σωστό και λογικό κατά την κοινή γνώμη (common sense). Στην παρέμβασή του προσδιορίζει δομικές αδυναμίες της οικογένειας και επιχειρεί να μεταβάλει τα δυσλειτουργικά πρότυπα σχέσεων (patterns) που επηρεάζουν τη συμπεριφορά.

Τα πρότυπα μπορούν να παρατηρηθούν στις επαναλαμβανόμενες σχέσεις της οικογένειας που αφορούν όχι μόνο στο συγκεκριμένο αλλά και στο διαγενεακό σύστημα .

Ο θεραπευτής επιχειρεί α) να παρέμβει στη δομή οδηγώντας την οικογένεια σε νέες αλληλεπιδραστικές σχέσεις (δομική σχολή) β) να επαναπροσδιορίσει τις υπάρχουσες ιεραρχίες και να ελαττώσει τη σύγκρουση(στρατηγική σχολή). γ) να μειώσει την ένταση μεταβάλλοντας επικοινωνιακά συμπεριφορές που συνδέονται με το παρουσιαζόμενο πρόβλημα.(επικοινωνιακή σχολή) δ) να μεταβάλει δυσλειτουργικά πρότυπα χρησιμοποιώντας ανάμεσα σε άλλες τεχνικές τη θεραπευτική υπόθεση (σχολή του Μιλάνου, α΄περίοδος).

Τα χρόνια που ακολούθησαν τη δεκαετία του ‘’80 και η μετέπειτα επέκταση της συστημικής σκέψης κατά τη μεταμοντέρνα περίοδο οδήγησε τη συστημική ψυχοθεραπεία σε θεωρητική και μεθοδολογική σύνθεση του παλαιού με το νέο. Η παρεμβατικότητα του αντικειμενικού παρατηρητή της πρώτης κυβερνητικής συνδυάστηκε δημιουργικά με τον ενεργητικό ακροατή της συνεργατικής ψυχοθεραπείας .

 

Ο ψυχοθεραπευτής απελευθερωμένος από δεσμεύσεις σχετικά με τη λειτουργικότητα της οικογένειας εστίασε το κέντρο της θεραπευτικής προσέγγισης στη δική του συμμετοχή στον θεραπευτικό σύστημα και την αυτονόμηση του θεραπευόμενου μέσα από τον διάλογο.

​

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Jay Haley(1987), “Problem Solving Therapy’’, second edition, Jossey-Bass Publishers

Lynn Hoffman “ Oικογενειακή θεραπεία “ University Studio Press “ μετ. 2006

L. Boscolo, G. Cecchin, L. Hoffman, P. Penn “ H Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία

Μιλάνου “ Studio University Press, μετ.2007

Β. Παπαδιώτη-Αθανασίου, Λ. Σοφτά-Nall (2006) “ Οικογενειακή Θεραπεία” Eλληνικά Γράμματα